Η Keto δίαιτα είναι ένα από τα πλέον διαδεδομένα μοντέλα διατροφής στον κόσμο. Είτε πρόκειται για απώλεια βάρους, είτε για τη βελτίωση της υγείας, είτε ακόμα και για την επίτευξη ενός πιο ποιοτικού τρόπου ζωής, όλοι γνωρίζουμε κάποιον που έχει επιλέξει να υιοθετήσει την Keto δίαιτα. Πιθανώς και οι ίδιοι να έχουμε σκεφτεί να τη δοκιμάσουμε, ή έχουμε πειραματιστεί κιόλας με αυτή. Κατά πόσο, όμως, γνωρίζουμε πραγματικά τι είναι αυτό το μοντέλο ή πώς λειτουργεί; Ακόμα περισσότερο, ξέρουμε πού τελικά είναι ωφέλιμη και πότε υπάρχει περίπτωση να είναι από μη αποτελεσματική ως και και επιβαρυντική για την υγεία; Είναι σημαντικό να έχουμε δει και τις δύο όψεις του νομίσματος πριν κάνουμε οποιαδήποτε αβέβαιη κίνηση.
Σύντομη ιστορική αναδρομή
Η Keto δίαιτα έκανε την εμφάνισή της στη δεκαετία του 1910 και άρχισε να κατακτά σημαντική θέση στον επιστημονικό χώρο στη δεκαετία του 1920 στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Συγκεκριμένα, το 1927 δημοσιεύτηκε το πρώτο επιστημονικό κείμενο από τον ιατρό D. S. Pulford1, ο οποίος συνιστούσε την Keto δίαιτα ως ένα εργαλείο αντιμετώπισης την επιληψίας. Παρόλο που ήδη από εκείνη την εποχή η επιληψία αντιμετωπιζόταν με διάφορα είδη φαρμακευτικής αγωγής, υπήρχε πληθώρα περιστατικών που δεν ανταποκρίνονταν στα φάρμακα κι επομένως συνέχιζε να βασανίζεται από τα συμπτώματα της νόσου.
Ο Pulford, αναζητώντας τη λύση σε θεραπευτικές προσεγγίσεις επιστημόνων της προηγούμενης περιόδου, εντόπισε πως η Keto δίαιτα είχε παρεμφερή αποτελέσματα με την πλήρη νηστεία, η οποία ήταν γνωστό ήδη πως ωφελούσε τους ασθενείς, στη συμπτωματολογία της επιληψίας, σε αντίθεση όμως με την τελευταία, προσέφερε ενέργεια και θρεπτικά συστατικά στους πάσχοντες, καλύπτοντας έτσι καλύτερα τις ανάγκες τους.
Τι είναι η Keto δίαιτα;
Ενώ πολύ συχνά πλέον ακούμε για την Keto δίαιτα, πολύ συχνά ο όρος δεν εξηγείται πλήρως. Ας πάρουμε λοιπόν τα πράγματα από την αρχή: Στη διατροφή μας υπάρχουν κάποια συστατικά που καλούνται “μακροθρεπτικά”. Ο όρος αυτός σημαίνει πως το συστατικό αυτό περικλείει ενέργεια την οποία προσφέρει στον οργανισμό μας, αποδίδει δηλαδή θερμίδες. Τα μακροθρεπτικά της διατροφής του ανθρώπου είναι τρία, οι υδατάνθρακες, οι πρωτεΐνες και τα λίπη. Για την ιστορία να αναφέρουμε πως θερμίδες αποδίδει και το αλκοόλ. Κάθε ένα από αυτά, πέρα από την ενέργεια που προσφέρει, παίζει και κάποιον σημαντικό, λειτουργικό ρόλο για τον οργανισμό μας, για αυτό το λόγο άλλωστε τα χρειαζόμαστε και τα τρία.
- Υδατάνθρακες
Οι υδατάνθρακες είναι το μακροθρεπτικό συστατικό που απαντάται πιο συχνά στη διατροφή του ανθρώπου. Αν θέλουμε να τους φανταστούμε ως δομές, μπορούμε να πούμε ότι μοιάζουν με μακριές αλυσίδες που κάθε κρίκος τους είναι ένας “μονοσακχαρίτης”, δηλαδή ο μικρότερος υδατάνθρακας που υπάρχει στη διατροφή μας. Δύο μονοσακχαρίτες μαζί μας κάνουν έναν δισακχαρίτη, ενώ πολλοί μονοσακχαρίτες δημιουργούν σύνθετες αλυσίδες υδατανθράκων.
Όταν οι υδατάνθρακες περνούν από τη διαδικασία της πέψης στο σώμα μας και μέσα από πολύπλοκες διαδικασίες του μεταβολισμού μας, σπάνε οι αλυσίδες τους και απομένει ο ίδιος πάντα μονοσακχαρίτης, η γλυκόζη. Η γλυκόζη, λοιπόν, είναι το βασικό καύσιμο για τον ανθρώπινο οργανισμό. Είναι αυτή που τροφοδοτεί και θέτει σε λειτουργία τον εγκέφαλο, τους μυς και όλα τα συστήματα οργάνων. Όταν η γλυκόζη βρίσκεται σε περίσσεια στον οργανισμό, μετατρέπεται τελικά σε λίπος και αποθηκεύεται στο σώμα μας με αυτό τον τρόπο. Γίνεται, επομένως, κατανοητό πόσο σημαντικό ρόλο παίζουν οι υδατάνθρακες για τη σωστή λειτουργία του σώματός μας.
- Λίπη
Συνήθως όταν ακούμε για το λίπος της διατροφής σκεφτόμαστε κάτι κακό και βλαβερό, τόσο για την υγεία μας όσο και για το βάρος. Ωστόσο, η αλήθεια απέχει αρκετά από αυτό, καθώς το λίπος τελικά, υπό τις κατάλληλες συνθήκες, είναι ένα ιδιαίτερο σημαντικό μακροθρεπτικό συστατικό. Αρχικά, η ενέργεια που προσφέρει είναι λίγο παραπάνω από το διπλάσιο της ποσότητας που προσφέρουν οι υδατάνθρακες και οι πρωτεΐνες, γεγονός που το καθιστά ιδιαίτερα σημαντικό για το αίσθημα της πληρότητας και του χορτασμού. Επίσης, ανάλογα με το είδος και την πηγή προέλευσής του, μπορεί να είναι είτε ωφέλιμο είτε επιβαρυντικό για εμάς.
Τα λίπη που ανήκουν στην κατηγορία των “ακόρεστων” είναι τα καλά λίπη της διατροφής και προσφέρουν προστασία από τα καρδιαγγειακά νοσήματα, ενώ ενισχύουν την καλή λειτουργία του νευρικού συστήματος. Τέτοια είναι τα φυτικά λίπη και έλαια, όπως το ελαιόλαδο, το αβοκάντο και οι ξηροί καρποί, αλλά και λίπη ζωικής προέλευσης, όπως είναι το λίπος των ψαριών. Όμοια με τους υδατάνθρακες, οι αυξημένες ποσότητες λίπους στον οργανισμό αποθηκεύονται στο σώμα μας.
- Πρωτεΐνες
Τέλος, οι πρωτεΐνες είναι τα μακροθρεπτικά συστατικά εκείνα που έχουν περισσότερο λειτουργικό ρόλο. Παρόλο που, όπως οι υδατάνθρακες και το λίπος, προσφέρουν ενέργεια, ο οργανισμός μας περισσότερο “προτιμά” να της αξιοποιεί για ποιοτική χρήση. Με απλά λόγια, οι πρωτεΐνες δομούν τα περισσότερα ένζυμα του οργανισμού μας, ουσίες δηλαδή που συμμετέχουν στην ολοκλήρωση πλήθους διαδικασιών εντός μας, τα αντισώματα, τα στοιχεία του ανοσοποιητικού δηλαδή συστήματος που καταπολεμούν τους παθογόνους μικροοργανισμούς, ενώ ακόμα είναι αυτές που δομούν τους μυς και συμμετέχουν ενεργά στην ανάπτυξή τους.
Βλέπουμε, λοιπόν, πως σε αντίθεση με τα άλλα δύο θρεπτικά συστατικά, οι πρωτεΐνες μικρότερη σημασία έχουν για το σώμα μας ως πηγή ενέργειας και μεγαλύτερη σε λειτουργικά θέματα.
Keto δίαιτα και μακροθρεπτικά συστατικά
Έχοντας τις παραπάνω πληροφορίες σχετικά με τα μακροθρεπτικά συστατικά της διατροφής, πάμε να δούμε τι είναι στην πράξη η Keto δίαιτα.
Ένα τυπικό μοντέλο διατροφής, όπως θα μπορούσε κάλλιστα να είναι το πρότυπο της μεσογειακής διατροφής, στηρίζεται κυρίως στην πρόσληψη υδατανθράκων για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών του ατόμου, στην πρόσληψη δηλαδή ικανής ποσότητας γλυκόζης ώστε να τραφούν όλα τα συστήματα οργάνων συμπεριλαμβανομένου του εγκεφάλου, σε μέτρια έως χαμηλή αναλογικά πρόσληψη πρωτεϊνών ώστε να καλυφθούν όλες οι λειτουργικές ανάγκες του σώματος, και τέλος σε μέτρια πρόσληψη λιπών κυρίως για τα οφέλη που αυτά παρέχουν στην προαγωγή της υγείας, για την ενίσχυση της νοητικής λειτουργίας και για τον κορεσμό.
Στην Keto δίαιτα αυτό που επιδιώκεται είναι η μείωση των υδατανθράκων κατά πολύ και η αντικατάσταση αυτών κυρίως με λίπη τα οποία θα προσφέρουν τις αντίστοιχες θερμίδες. Για να γίνει πιο εύκολα κατανοητό, μπορούμε να δούμε τα ποσοστά κάθε θρεπτικού συστατικού σε μια τυπική δίαιτα σε σύγκριση με την Keto δίαιτα:
| Ποσοστό της ημερήσιας προσλαμβανόμενης ενέργειας | Τυπική Δίαιτα | Keto Δίαιτα |
| Υδατάνθρακες | 50-55 | 10-15 |
| Λίπη | 25-30 | 60-70 |
| Πρωτεϊνες | 15-20 | 20-25 |
Η Συμβουλή της διατροφολόγου σου
Όταν κάνουμε μία δίαιτα με αυξημένο λίπος, όπως είναι η Keto, θέλουμε και να μπορούμε να το κάψουμε θερμίδες και λίπος πιο αποτελεσματικά.
Ο φυσιολογικός ρόλος της καρνιτίνης είναι να βοηθάει τα λιπαρά να καούν για να παράγουν ενέργεια.
Keto δίαιτα και κέτωση
Βλέποντας τον παραπάνω πίνακα μπορούμε να παρατηρήσουμε την αρχή στην οποία στηρίζεται η Keto δίαιτα.
Εδώ πολύ εύλογα γεννάται το ερώτημα “φτάνει η γλυκόζη του υδατάνθρακα ως καύσιμο σε στην Keto;”. Πραγματικά, ελλείψει υδατανθράκων ο οργανισμός αναγκάζεται να παράγει την απαραίτητη γλυκόζη από μη υδατανθρακικές πηγές, και πάλι όμως αυτή τελικά δεν επαρκεί για να καλύψει τις ανάγκες του. Τι συμβαίνει τότε; Το σώμα μας, υπό αυτές τις συνθήκες, μπαίνει ξεκινάει μία διαδικασία που ονομάζεται “κέτωση”. Αυτή είναι μία εναλλακτική μεταβολική πορεία των λιπών της διατροφής, κατά την οποία σε χαμηλά επίπεδα γλυκόζης, παράγονται κετονοσώματα, ουσίες δηλαδή που προκύπτουν από τα λίπη και έχουν ως στόχο να αποτελέσουν υποκατάστατο του καυσίμου του οργανισμού, προκειμένου να τον διατηρήσουν λειτουργικό και εν ζωή μέχρι να επανέλθει στα φυσιολογικά του συστήματα2.
Η κέτωση αποτελεί μια λύση ανάγκης για το σώμα μας και σε καμία περίπτωση δεν είναι το ιδανικό σενάριο του σώματός μας για επιβίωση.
Keto δίαιτα και απώλεια βάρους
Στο κομμάτι της ρύθμισης τους βάρους σημασία έχει κυρίως το αρνητικό ενεργειακό ισοζύγιο, δηλαδή οι θερμίδες που τρώμε να είναι λιγότερες από τις θερμίδες που καίμε, ανεξάρτητα ωστόσο από την πηγή προέλευσής τους. Όπως τόσα άλλα μοντέλα, έτσι και η Keto δίαιτα κάποια στιγμή επιστρατεύτηκε με στόχο να χρησιμοποιηθεί ως μέθοδος ταχύτερης ή/και ευκολότερης απώλειας βάρους. Πράγματι, υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα που αναφέρουν πως, παρόλο που μιλάμε για ένα ζήτημα καθαρά ποσοτικό, όταν δοκιμάστηκαν δίαιτες πολύ χαμηλής ενέργειας με την τυπική σύσταση και με αυτή της Keto δίαιτας, οι τελευταίες φάνηκαν να είναι πιο αποτελεσματικές3,4.
Keto δίαιτα και σακχαρώδης διαβήτης
Όπως και με την απώλεια βάρους, έτσι και για τη διαχείριση του σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ, που είναι το λεγόμενο “ζάχαρο”, προτάθηκε η χρήση του συγκεκριμένου μοντέλου διατροφής. Ο λόγος εδώ ήταν πως το όλο πρόβλημα ξεκινάει από την κακή διαχείριση της γλυκόζης που συμβαίνει στον οργανισμό του πάσχοντα. Δεδομένου ότι αυτή προέρχεται ως επί το πλείστων από τους υδατάνθρακες, η υπόθεση πως η μείωση αυτών με ταυτόχρονη αύξηση του λίπους της διατροφής θα βοηθούσε στην εξέλιξη της νόσου έθεσε σε εφαρμογή δοκιμές της Keto δίαιτας σε ασθενείς. Ομοιώς, λοιπόν, υπάρχουν μελέτες οι οποίες σημείωσαν την ωφέλιμη επίδραση του μοντέλου αυτού σε μεταβολικές λειτουργίες και βιοχημικούς δείκτες σε ασθενείς που την ακολούθησαν5,6.
Λίγοι γνωρίζουν ότι ...
Η Keto είναι πιθανό να ρίξει τα επίπεδα της της καρνιτίνης του σώματος σε ορισμένες περιπτώσεις. Για την αποτελεσματικότερη καύση του λίπους και την αποφυγή πιθανής έλλειψης, συστήνεται να συμπληρώνεται καρνιτίνη πάντα με τη μορφή l-carnitine.
θα βρείς τις σχετικές έρευνες.
Keto δίαιτα και άσκηση
Στον τομέα της άσκησης και της μυϊκής ανάπτυξης επίσης δημιουργήθηκαν απορίες και υποθέσεις. Συγκεκριμένα, τέθηκε το ερώτημα της πιθανής θετικής επίδρασης του μοντέλου σε άτομα που γυμνάζονται συστηματικά στην πιθανότητα να ενισχύσει την προσπάθειά τους και να βοηθήσει στη διάπλαση του σώματος κατά το επιθυμητό. Σε αυτή την περίπτωση οι μελέτες έδειξαν πως όχι μόνο δεν υπήρξε βελτίωση σε άτομα που γυμνάζονταν συστηματικά, αλλά πως και η προσκόλληση στο μοντέλο ήταν αρκετά δύσκολη, πιθανώς επειδή εξ ορισμού δεν καλύπτονταν οι ιδιαίτερες ανάγκες των σωμάτων των συμμετεχόνταν7,8.
Η επιστημονική άποψη για τη Keto Δίαιτα
Παρόλο που μπορεί το μοντέλο της Keto δίαιτας να φαίνεται ως μία πιθανή λύση στο θέμα τους βάρους για παράδειγμα, καλό θα ήταν να μην πειραματιζόμαστε απερίσκεπτα με αυτό και πάντα να συμβουλευόμαστε κάποιον επαγγελματία.
Αρχικά, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, ο οργανισμός μας είναι φτιαγμένος ώστε να λειτουργεί με τη γλυκόζη των υδατανθράκων και μόνο σε περιπτώσεις ανάγκης να καταφεύγει στον εναλλακτικό δρόμο της κέτωσης ώστε να καταφέρει να επιβιώσει. Επίσης, υπάρχει ο κίνδυνος, μετά από παρατεταμένη κέτωση, να προκληθεί μία παθολογική κατάσταση που ονομάζεται “κετοξέωση” και ξεκινάει από σχετικά ήπια συμπτωματολογία, όπως ζαλάδες και πονοκέφαλοι, και μπορεί έυκολα να κλιμακωθεί.
Αλλά ακόμα και αν δεν φτάσουμε στα άκρα, η αλήθεια είναι πως είναι πολύ δύσκολη η προσκόλληση στο μοντέλο της Keto Δίαιτας, αφού η ποσότητα της τροφής που καταναλώνεται είναι μικρότερη, δεδομένου του αυξημένου ενεργειακού περιεχομένου του λίπους.
Τέλος, αυτή η εναλλαγή στη σύσταση της διατροφής μπορεί να έχει κάποια οφέλη, ωστόσο οδηγεί σε μειωμένη πρόσληψη πλήθους θρεπτικών συστατικών, όπως βιταμινών, φυτικών ινών και ιχνοστοιχείων, με πιθανό αποτέλεσμα να επιφέρει εν τέλει προβλήματα στην υγεία τα οποία το άτομο δεν είχε πριν.
Είναι, επομένως, μείζονος σημασίας πριν μπούμε στην όποια διαδικασία, να έχουμε καλή πληροφόρηση και παράλληλη συμβουλευτική από τον διαιτολόγο μας και να σκεφτούμε πολύ καλά τα υπέρ και τα κατά πριν κάνουμε το βήμα προς αυτή την κατεύθυνση.
Ματίνα Κόκκου
Κλινική Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
– Απόφοιτος Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Αθηνών με μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών στην αθλητική διατροφή.
– Έχει ασχοληθεί με την παιδική διατροφή, στα πλαίσια των μεταπτυχιακών σπουδών της.
Βιβλιογραφία
- ncbi : Ketogenic Diets for Epileptics
- pubmed : The keto diet and the gut: cause for concern?
- pubmed : Efficacy and safety of very low calorie ketogenic diet
- pubmed : Very-low-carbohydrate ketogenic diet v. low-fat diet
- pubmed : Impact of a Ketogenic Diet on Metabolic Parameters
- pubmed : Effect of the ketogenic diet on glycemic control, insulin resistance, and lipid metabolism
- pubmed : The Effects of Concurrent Training Combined with Low-Carbohydrate High-Fat Ketogenic Diet
- pubmed : Effects of the Ketogenic Diet on Muscle Hypertrophy
Προτεινόμενα Άρθρα
Δίαιτα αποτοξίνωσης: Να την ακολουθήσω τελικά;
Είμαι σίγουρη ότι η φράση «δίαιτα αποτοξίνωσης» υπάρχει στις πρόσφατες αναζητήσεις εκατοντάδων ανθρώπων στο διαδίκτυο, και μάλιστα έχουν γίνει μετά από γιορτές ...
Διαλειμματική Δίαιτα για απώλεια βάρους: Όλα όσα πρέπει να ξέρεις, πριν την ξεκινήσεις!
Η διαλειμματική δίαιτα, ή αλλιώς διαλειμματική νηστεία, εμφανίστηκε πριν από περίπου 100 χρόνια. Ξεκίνησε να εφαρμόζεται σε μελέτες με πειραματόζωα, έχοντας ...
Δίαιτα Ντουκάν: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε!
Η Δίαιτα Ντουκάν είναι ίσως ένα από τα πιο γνωστά και πολυσυζητημένα μοντέλα διατροφής των ημερών μας. Σίγουρα όλοι έχουμε ακούσει για αυτήν είτε από κάποιον γνωστό μας που τη δοκίμασε ...