Δίαιτες Express: μύθος ή αλήθεια;

Spread the love

Η ανάγκη των τελευταίων ετών για γρήγορη και εύκολη απώλεια σωματικού βάρους έχει οδηγήσει ένα ποσοστό του πληθυσμού να αναζητεί εύκολες λύσεις. Οι γρήγοροι ρυθμοί ζωής, η μόδα, η άγνοια και η τεράστια παραπληροφόρηση του διαδικτύου, που έχει μπει για τα καλά στη ζωή μας, έχει ως αποτέλεσμα να μην γνωρίζουμε τι ισχύει και τι όχι, καθώς και να μην μπαίνουμε στον κόπο να αναζητήσουμε βοήθεια από κάποιον ειδικό. Με μια γρήγορη αναζήτηση στο διαδίκτυο μπορούμε να διαπιστώσουμε πως είναι γεμάτο με «γρήγορες δίαιτες» ή αλλιώς «Δίαιτες Εxpress», για άτομα τα οποία έχουν ανάγκη για απώλεια κιλών.

Οι δίαιτες express υπόσχονται μεγάλη απώλεια κιλών (>5 κιλά) σε σύντομο χρονικό διάστημα (από 3 μέρες έως και 1-2 εβδομάδες), ενώ κάποιες από αυτές έχουν και συγκεκριμένη ονομασία, όπως «Δίαιτα Scarsdale», «Δίαιτα της σοκολάτας», «Δίαιτα της κοτόσουπας», «Δίαιτα της λαχανόσουπας», «Δίαιτα του μεταβολισμού», κοκ. Υπάρχουν όμως και δίαιτες που υπόσχονται το ίδιο αποτέλεσμα, αλλά αντί για τρόφιμα, προτείνουν την αποκλειστική χρήση συμπληρωμάτων (υποκατάστατα γευμάτων), σε όλα τα γεύματα, είτε κυρίως είτε σνακ, όπως είναι για παράδειγμα η δίαιτα «The 1:1 Diet by Cambridge Weight Plan» (Howard A. N., 1984).

Δίαιτες Express με συμπληρώματα διατροφής ή φαγητό;

Σύμφωνα με έρευνες η χρήση συμπληρωμάτων διατροφής και στις Δίαιτες Express, όπως αυτά που αναφέρθηκαν, είναι ευρέως διαδεδομένη για την απώλεια βάρους (Mah E, et al., 2022), ωστόσο ίσως λόγω κόστους, αλλά και σκεπτικισμού, καθώς οι κύριες πηγές τροφής είναι τα συμπληρώματα, φαίνεται πώς οι περισσότεροι άνθρωποι προτιμούν τις δίαιτες με χρήση φαγητού. Οπότε, θα εστιάσουμε τις συγκεκριμένες και θα αναλύσουμε τι περιλαμβάνεται σε αυτές, τι επιπτώσεις έχουν στον οργανισμό μας και τέλος, αν θα μας δώσουν αυτό που υπόσχονται.

Τι περιλαμβάνουν οι Δίαιτες Εxpress;

Με μια γρήγορη αναζήτηση για τις Δίαιτες Express, εμφανίζονται αποτελέσματα που όλα έχουν έναν πολύ πανομοιότυπο και δελεαστικό τίτλο: «Πώς να χάσετε πολλά κιλά, σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα και χωρίς να πεινάσετε». Ανοίγοντας αυτά τα άρθρα παρατηρούμε εβδομαδιαία προγράμματα διατροφής, με πέντε γεύματα μέσα στην ημέρα και ίσως συγκεκριμένες ποσότητες.

Αλλά ας δούμε πιο αναλυτικά τι μπορεί να περιέχουν αυτά τα προγράμματα από Δίαιτες Express με τα πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα:

Γεύματα – Ημέρες	Πρωινό	Ενδιάμεσο σνακ	Μεσημεριανό	Ενδιάμεσο σνακ	Βραδινό
1^η ημέρα	Ομελέτα με άπαχο τυρί, καφές ή τσάι χωρίς ζάχαρη	1 φρούτο ή 1 λαχανικό	1 πορτοκάλι, 1 γιαουρτάκι με χαμηλά λιπαρά και 1 αβγό βραστό	1 φρούτο ή 1 λαχανικό	2 βραστά αβγά, 2 φέτες ψωμί του τοστ ολικής άλεσης, 2 ντομάτες και μισό μαρούλι ή αγγούρι
2^η ημέρα	Ομελέτα με άπαχο τυρί, καφές ή τσάι χωρίς ζάχαρη	1 φρούτο ή 1 λαχανικό	1 γιαουρτάκι με χαμηλά λιπαρά και 1 αβγό βραστό	1 φρούτο ή 1 λαχανικό	1 κούπα τσάι ή καφέ, 1 πορτοκάλι, 1 φέτα ψωμί του τοστ, 125γρ μοσχάρι ψητό ή βραστό
3^η ημέρα	Ομελέτα με άπαχο τυρί, καφές ή τσάι χωρίς ζάχαρη	1 φρούτο ή 1 λαχανικό	1 αβγό, 1 αγγούρι και 1 πορτοκάλι	1 φρούτο ή 1 λαχανικό	1 πορτοκάλι, 1 φέτα ψωμί του τοστ, 125γρ μοσχάρι βραστό ή ψητό, 1 κούπα καφέ ή τσάι
4^η ημέρα	Ομελέτα με άπαχο τυρί, καφές ή τσάι χωρίς ζάχαρη	1 φρούτο ή 1 λαχανικό	1 ντομάτα, 125γρ τυρί cottage, 1 φέτα ψωμί του τοστ ολικής άλεσης	1 φρούτο ή 1 λαχανικό	1 πορτοκάλι, 1 φέτα ψωμί του τοστ, 125γρ μοσχάρι, 1 κούπα τσάι ή καφέ
5^η ημέρα	Ομελέτα με άπαχο τυρί, καφές ή τσάι χωρίς ζάχαρη	1 φρούτο ή 1 λαχανικό	1 τομάτα, 1 φέτα ψωμί του τοστ και 200γρ μοσχάρι, χοιρινό ή ψάρι	1 φρούτο ή 1 λαχανικό	225γρ βραστά λαχανικά, καρότα, φασόλια, αρακά και πατάτες

Γιατί είναι «λανθασμένο» το παραπάνω πρόγραμμα;

Αρχικά, να επισημανθεί ότι παρατίθεται ένα τυχαίο πρόγραμμα που βρέθηκε μετά από σχετική αναζήτηση και επιλέχθηκε καθώς ταιριάζει στο μοτίβο των πλείστων προγραμμάτων παρόμοιου τίτλου και επιλογών φαγητού. Για να εξηγήσουμε τι είναι «λάθος» στο συγκεκριμένο πρόγραμμα θα πρέπει να εξηγήσουμε με ποια λογική δημιουργούμε ένα πλάνο διατροφής.

Στόχος μας είναι τα κύρια γεύματά μας να είναι ολοκληρωμένα. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να έχουν λίπος, υδατάνθρακα και πρωτεΐνη, από τις ομάδες τροφίμων. Οι ομάδες τροφίμων είναι έξι: γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα, φρούτα, λαχανικά, αμυλούχα τρόφιμα (ψωμί, δημητριακά, όσπρια, αμυλούχα λαχανικά), κρέας και τέλος, λίπη και έλαια (Holler H. J., 1991). Αυτό σημαίνει ότι στα κύρια γεύματα πρέπει να υπάρχει η πηγή πρωτεΐνης (π.χ. κρέας), με την πηγή υδατανθράκων (π.χ. ρύζι), την πηγή λίπους (π.χ. ελαιόλαδο) και πάντα η πηγή λαχανικών, δηλαδή η σαλάτα (π.χ. ντομάτα, αγγούρι, μαρούλι, κλπ).

Για να καταλάβουμε ακριβώς πώς πρέπει να είναι το πιάτο μας, σύμβουλός μας μπορεί να είναι το MyPlate, μία μέθοδος που μας βοηθάει να χωρίσουμε το πιάτο μας με βάση τις ομάδες τροφίμων που πρέπει να περιλαμβάνονται (Jia SS., et al., 2022):

Γυρνώντας λοιπόν πίσω στο εβδομαδιαίο διαιτολόγιο και παρατηρώντας με τη σειρά όλα τα κύρια γεύματα των ημερών και συγκεκριμένα τις επιλογές πρωινών, βλέπουμε ότι η επιλογή είναι μοναδική και περιέχει τρόφιμα μόνο από την ομάδα του κρέατος (αυγά, τυρί) και κάποιο ρόφημα.

Προχωρώντας στο μεσημεριανό, παρατηρούμε ότι τη μία μέρα υπάρχει σαν επιλογή το γιαούρτι, που ανήκει στα γαλακτοκομικά προϊόντα, μαζί με ένα αυγό, που ανήκει στην ομάδα του κρέατος, ενώ την επόμενη ημέρα, υπάρχει πάλι ένα αυγό, αλλά αυτή τη φορά συνοδεύεται μαζί με ένα αγγούρι (ομάδα λαχανικών) και ένα πορτοκάλι (ομάδα φρούτων).

Η ίδια λογική χρησιμοποιείται και στο βραδινό γεύμα κατά το οποίο, βλέπουμε να εισάγεται μία φέτα ψωμιού (ομάδα αμυλούχων τροφίμων), μαζί με 125 γρ. μοσχαρίσιου κρέατος (ομάδα κρέατος), ένα πορτοκάλι (ομάδα φρούτων) και ένα ρόφημα. Ενώ την επόμενη μέρα, το πρόγραμμα περιέχει μόνο 225 γρ. βραστών λαχανικών, καρότα, φασόλια, αρακάς και πατάτες. Τα καρότα ανήκουν στην ομάδα των λαχανικών, τα φασόλια είναι όσπρια, τα οποία περιέχουν και ποσότητα πρωτεΐνης, αλλά ανήκουν στην ομάδα των αμυλούχων τροφίμων, ο αρακάς και οι πατάτες είναι αμυλούχα λαχανικά και ανήκουν στα λαχανικά.

Συμπεραίνουμε ότι, τα γεύματα δεν είναι απόλυτα «ολοκληρωμένα» στις Δίαιτες Express, αλλά σπασμένα ώστε κάθε γεύμα να περιέχει και από μία ή δύο ομάδες τροφίμων, όμως κανένα γεύμα δεν περιέχει τρόφιμα από την ομάδα των λιπών και των ελαίων, όπως π.χ. ελαιόλαδο, αβοκάντο, ξηροί καρποί, κλπ. Τέλος, δε σημειώνεται πουθενά πόσες θερμίδες δίνει αυτό το πρόγραμμα μέσα στην ημέρα, σε ποια άτομα απευθύνεται (ηλικία, φύλο, κλπ).

Τι κοινό έχουν οι Δίαιτες Express με οποιαδήποτε άλλη δίαιτα που υπόσχεται ακριβώς το ίδιο;

Το πρόγραμμα που παρατίθεται έχει το ίδιο ακριβώς μοτίβο όπως και άλλα πολλά από Δίαιτες Express που εμφανίζονται μετά από σχετικές αναζητήσεις και παρόμοιους τίτλους. Είναι μία δίαιτα με πολύ χαμηλές θερμίδες και έλλειψη απαραίτητων ομάδων τροφίμων, που αναλύθηκαν παραπάνω. Πρακτικό αυτό σημαίνει ότι μπορεί να προκληθεί μεγάλη απώλεια κιλών σε μικρό χρονικό διάστημα (Moon, J., & Koh, G., 2020, Kim J. Y., 2021).

Θα μας δώσουν αυτό που υπόσχονται οι Δίαιτες Express;

Μεσοπρόθεσμα σίγουρα οι Δίαιτες Express καταλήγουν σε απώλεια κιλών αλλά ας δούμε γιατί αυτό ίσως δύσκολα ισχύει μακροπρόθεσμα.

Ένας μέσος άνθρωπος χρειάζεται περίπου 2000 με 2500 θερμίδες την ημέρα (Faizan U, Rouster AS, 2022). Η παραπάνω δίαιτα περιέχει περίπου 1200 – 1400 θερμίδες την ημέρα. Αυτό σημαίνει ότι αν κάποιος που χρειάζεται 2000 θερμίδες την ημέρα, ακολουθήσει την παραπάνω δίαιτα θα βρίσκεται σε έλλειμα θερμίδων, άρα σιγά σιγά θα αρχίσει να χάνει βάρος. Οι θερμίδες ωστόσο που θα καταναλώνει θα προέρχονται από ένα περιοριστικό πρόγραμμα διατροφής, που του λείπουν σημαντικές ομάδες τροφίμων από τα γεύματα (π.χ. λίπος), δεν ταιριάζει στις δικές του ανάγκες και επιθυμίες για φαγητό και δεν καλύπτει τις θερμιδικές του ανάγκες.

Ακόμα και αν ένας άνθρωπος ακολουθήσει αυτό το πρόγραμμα και όντως χάσει κάποια κιλά ή ακόμα και τα κιλά τα οποία υπόσχεται το εκάστοτε πρόγραμμα, μακροπρόθεσμα ίσως τα πάρει πάλι πίσω.

Τι επιπτώσεις μπορεί να έχουν οι Δίαιτες Express στον οργανισμό μας;

Αρχικά αυτές οι Δίαιτες Express είναι δύσκολο να ακολουθηθούν και μάλιστα πιστά από τον διαιτώμενο. Και ο λόγος είναι πολύ απλός, ο διαιτώμενος μέχρι εκείνη τη στιγμή έχει άλλες διατροφικές συνήθειες και σίγουρα οι θερμίδες που κατανάλωνε μέχρι στιγμής ήταν πολύ περισσότερες, άρα ακολουθώντας το παραπάνω πλάνο θα πεινάσει και θα ζοριστεί. Πιθανότατα επίσης να έχει ορισμένες παρενέργειες όπως αίσθημα χαμηλής ενέργειας, ξηροστομία, δυσκοιλιότητα ή διάρροια, πονοκεφάλους, ζάλη, κράμπες και αραίωση μαλλιών (NHS, 2022 & Dietary Guidelines for Americans., 2020), για όσες μέρες θα ακολουθεί το παραπάνω πλάνο.

Μακροπρόθεσμα ίσως υπάρχουν και άλλες συνέπειες στην υγεία του, πιο σοβαρές, όπως πέτρες στη χολή. Αυτό θα συμβεί, καθώς βάζουμε το σώμα σε μία κατάσταση που θα αντιμετωπίζει μεγάλο έλλειμμα θερμίδων, και έτσι θα αρχίσει να διασπά το λίπος για ενέργεια. Το συκώτι τότε εκκρίνει περισσότερη χοληστερόλη και όταν συνδυάζεται με τη χολή, μπορεί να σχηματίσει πέτρες στη χολή. Η αντιμετώπιση της κατάστασης αυτής απαιτεί χειρουργική επέμβαση (Stokes CS, et al., 2021).

Τελικά, τι ισχύει για τις Δίαιτες Express;

Για απαντήσω στον αρχικό τίτλο θα αναφερθώ στη λέξη «Δίαιτα» που αναφέρεται σε όλο το άρθρο. Και ο λόγος είναι γιατί πρέπει να κατανοήσουμε γιατί οι παραπάνω μέθοδοι αναφέρονται σε δίαιτα και όχι σε διατροφή.

Η λέξη «Διατροφή» αναφέρεται στην ποιότητα του ίδιου του φαγητού. Η διατροφή είναι η τροφή που χρειάζεται να καταναλώνει καθημερινά το σώμα μας για να λειτουργεί βέλτιστα. Αυτό περιλαμβάνει σύνθετους υδατάνθρακες, πρωτεΐνες, υγιή λίπη και φυτικές ίνες. Χρειαζόμαστε αυτές τις τροφές σε ισορροπημένη ποσότητα και ιδανικά, από τις πιο ποιοτικές και καλές δυνατές πηγές.

Αντιθέτως η λέξη «Δίαιτα» αναφέρεται σε περιορισμούς και μείωση ή και εξάλειψη ορισμένων ομάδων τροφίμων από την καθημερινότητά μας (Zohoori F. V., 2020). Το παραπάνω πρόγραμμα συνεπώς, αναφέρεται σίγουρα σε δίαιτα και όχι σε διατροφή, οπότε κρίνεται απαραίτητο να συμβουλευτούμε κάποιον επαγγελματία πρωτού πάρουμε σχετικές αποφάσεις.

Συμπερασματικά

Οι Δίαιτες Express όπως αναλύθηκαν κατά τη διάρκεια του άρθρου θεωρητικά μπορούν να προκαλέσουν μεγάλη απώλεια κιλών σε σύντομο χρονικό διάστημα. Με τι κόστος όμως και πόση διάρκεια θα έχει το πολυπόθητο αυτό αποτέλεσμα; Και τα δύο αυτά ερωτήματα απαντήθηκαν κατά τη διάρκεια του άρθρου. Ως εκ τούτου, αυτά τα προγράμματα που ορίζονται από Δίαιτες Express είναι εν δυνάμει επικίνδυνα και ίσως δεν θα μας δώσουν αυτό που θέλουμε μακροπρόθεσμα.

Ο Διαιτολόγος – Διατροφολόγος λοιπόν, είναι ο κατάλληλος επιστήμονας για να μας κατευθύνει σε όλα τα πιθανά διατροφικά προβλήματα που μας απασχολούν και να μας δώσει τις κατάλληλες κατευθυντήριες οδηγίες, οι οποίες είναι φτιαγμένες για εμάς. Ο κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός, η διατροφή του γιατί να είναι ίδια;